Historia Płocka: kolejne etapy rozwoju miasta od XVI do XIX w.

Od początku XVI wieku zaczęły na nasze miasto spadać różne nieszczęścia. Najpierw epidemia, w czasie której zginęło 30 % ludności, potem wielki pożar niszczący zamek i kilka ulic , a następnie najazdy Szwedów w 1655 r. i 1705 r. dopełniły upadku. Wojska szwedzkie pod dowództwem króla Karola Gustawa ograbiły doszczętnie miasto.

Jakby tych nieszczęść było mało, w 1731 roku w wyniku erozji skarpy płockiej, do Wisły osunęła się niemal cała ulica Nadwiślańska, między innymi z częścią kościoła farnego. Konsekwencją wszystkich tych nieszczęść był spadek liczby mieszkańców do zaledwie 1000 osób.

W drugiej połowie XVIII wieku pojawiły się pierwsze oznaki stabilizacji i rozwoju, sytuacja gospodarcza zaczęła się poprawiać co umożliwiło częściowe odbudowanie miasta po katastrofalnych zniszczeniach poprzedniej epoki. W 1777 r. w Płocku było już ok. 2300 mieszkańców, choć w 1782 r. – tylko 1411 osób .

Gdy w wyniku II rozbioru Rzeczpospolitej Płock w 1793 r. znalazł się pod okupacją pruską – zaplanowano przekształcenie upadającego miasteczka w nowoczesne miasto pruskie .

Ważną rolę w przemianach przestrzennych miasta na przełomie XVIII i XIX w. odegrało planowanie przestrzenne. Powstało wówczas kilka projektów zasadniczo zmieniających istniejący układ przestrzenny Płocka, znacznie rozszerzający obszar miasta. Realizacja tych projektów zatarła nieco układ średniowieczny miasta. Pierwsze nowoczesne opracowania planistyczne dotyczące Płocka zostały wykonane przez pruskich geometrów: Aleksandra Göppnera (1793 r.), F. W. Schönwalda (1798 r.) i Schmida (1803 r.).

Do realizacji przyjęto plan Schmida, który niestety nie uwzględnił historycznej urbanistyki średniowiecznego Płocka. Schmid zaprojektował nową dzielnicę opartą na układzie szachownicowym, którą zlokalizował na wschód od Starego Miasta, otoczonego wówczas murami obronnymi. Jej ośrodkiem stał się usytuowany na przedmieściu Wyszogrodzkim Plac Panieński (obecnie plac Obrońców Warszawy). Zaplanowano zlikwidowanie miejskich obwarowań urządzając w ich miejscu nowe ciągi uliczne, m.in. ulicę Szeroką (obecnie Kwiatka). Ważną osią zabudowy stała się nowa ulica o obecnej nazwie Tumska. Nasilenie rozbudowy miasta w czasach pruskich nastąpiło w latach 1803-1806 .

W okresie Księstwa Warszawskiego kontynuowano realizację założeń urbanistyki pruskiej, w tym rozbierano pozostałości murów miejskich oraz murów wokół zamku na Wzgórzu Tumskim. Umożliwiło to sprawniejszą komunikację pomiędzy starą i nową zabudową, jednakże miasto pozbawione zostało cennych zabytków.

Na zdjęciach :

1. Plan rozbudowy miasta z 1793
2. Mapa Płocka z XIX wieku

(opracowano na podstawie:)

• Włodzimierz Serafimowicz : „ Z dziejów architektury i budownictwa w płocku historycznie i aktualnie"
• Michał Jastrzębski : „Niejasne początki płocka czyli gocki ślad"
• www. nadzory-archeologiczne.pl