Protest wyborczy ile jest czasu na jego złożenie?

Czy tego chcemy, czy nie, nasze społeczeństwo jest bardzo podzielone pod względem ideologicznym i światopoglądowym. I to mniej więcej po połowie, jak pokazują wyniki wyborów. Zatem siłą rzeczy, wynik wyborów nie wszystkim się podoba, a wręcz jest trudny do zaakceptowania dla wielu osób.

Gdy jakakolwiek decyzja jest sprzeczna z naszymi oczekiwaniami, rodzi się następujące pytanie. Czy można ją podważyć? Czy jest ona już ostateczna? Co mogę jeszcze zrobić, by chociaż spróbować zmienić nieakceptowalny przeze mnie stan rzeczy?

W przypadku wyników wyborów taką instytucją jest protest wyborczy. W dzisiejszym artykule wskażę, kto może taki protest złożyć, kto jest jego adresatem, w jakim terminie i jakie są jego wymogi formalne.

Na samym początku pragnę podkreślić, że ten artykuł nie ma charakteru agitacyjnego czy propagandowego. Nie będę także zachęcać czy zniechęcać do składania takich protestów. Ten artykuł ma na celu wyjaśnienie instytucji protestu wyborczego. Wyjaśnijmy sobie zatem, czym on jest.

Protest wyborczy nie jest niczym innym, jak skargą, którą obywatel może wnieść do sądu, jeśli jego zdaniem, podczas wyborów doszło do poważnych naruszeń prawa, skutkujących nieważnością wyboru. Inaczej mówiąc jest to środkiem umożliwiającym sądową kontrolę prawidłowości przeprowadzenia i ważności wyborów.

Może go złożyć każdy obywatel, który którego nazwisko w dniu wyborów było umieszczone w spisie wyborców w jednym z obwodów głosowania. Powyższe uprawnienie przysługuje także przewodniczącemu właściwej komisji wyborczej i pełnomocnikowi wyborczemu komitetu wyborczego.

Skoro wskazaliśmy kto może wnieść protest wyborczy, przyjrzyjmy się jego wymogom formalnym, czyli zestaw określonych w ustawie wymagań, które musi spełniać dane pismo, dokument bądź procedura, aby mogły być uznane za prawidłowe i skuteczne.

Na początku ustalmy, gdzie taki protest należy złożyć. Właściwym organem jest Sąd Najwyższy. Należy go złożyć na piśmie bezpośrednio w siedzibie Sądu Najwyższego w Warszawie, w placówce pocztowej, a jeśli przebywamy za granicą bądź na statku morskim, właściwemu konsulowi bądź kapitanowi statku.

Ważną informacją jest, iż moment złożenia pisma w placówce pocztowej bądź dyplomatycznej czy na ręce kapitana statku morskiego jest uznawane za datę złożenia go w Sądzie Najwyższym. Co istotne, niemożliwe jest wniesienie protestu w innej formie, czyli np. w postaci elektronicznej.

Bardzo istotną kwestią jest termin, w jakim należy protest wyborczy złożyć. W przypadku wyborów na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej wnosi się w terminie 14 dni od dnia ogłoszenia wyników wyborów przez Państwową Komisję Wyborczą w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Protest złożony przed tym dniem nie będzie skuteczny i zostanie pozostawiony bez rozpoznania. Termin do wniesienia protestu jest terminem zawitym, co oznacza, że jego przekroczenie skutkuje pozostawieniem protestu bez dalszego biegu. Niedopuszczalne jest przywrócenie terminu do wniesienia protestu.

Co powinien zawierać protest wyborczy. Przede wszystkim powinien wskazywać oznaczenie Sądu, do którego jest kierowany, w tym przypadku jest to Sąd Najwyższy, a nadto zawierać: oznaczenie uczestników, oznaczenie rodzaju pisma, dokładnie określone żądanie, a także wnioski o wezwanie świadków, biegłych, dokonanie oględzin i inne wnioski dowodowe.

Uczestnikami postępowania przed Sądem Najwyższym, zainicjowanego protestem wyborczym, są: sam wnoszący protest (należy zatem podać swoje imię, nazwisko, adres i numer PESEL), przewodniczący właściwej komisji wyborczej albo jego zastępca i Prokurator Generalny.

Warto nadto zwrócić uwagę na słuszny pogląd wyrażony w postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Katowicach (postanowienie z 30 stycznia 2007, wydane w sprawie V Acz 27/07), zgodnie z którym niewskazanie imion, nazwisk oraz adresów osób pełniących funkcje przewodniczących właściwych komisji wyborczych, którzy są uczestnikami postępowania, nie stanowi braku formalnego protestu. Wskazane informacje są znane Sądowi z urzędu.

Wnosząc protest wyborczy należy wskazać także rodzaj pisma, czyli zatytułować je jako protest wyborczy. Ponadto, powinien on dokładnie określać żądanie, czyli wskazywać, czego skarżący się domaga. Może to być stwierdzenie nieważności wyborów co do zasady lub stwierdzenie nieważności wyborów w określonym okręgu.

Jednocześnie, należy wskazać na zarzuty, czyli co się wydarzyło (o czym poniżej) oraz to, że miały one wpływ na wynik wyborów. Niezwykle ważne jest zawarcie w proteście wniosków dowodowych, ponieważ Sąd nie poszukuje i nie gromadzi dowodów z urzędu. Konieczne jest zatem ich zawnioskowanie. Jest to niezwykle ważne, gdyż to dowody mogą przekonać Sąd o zasadności naszego protestu.

Najczęściej wykorzystywanymi środkami dowodowymi w postępowaniu z protestu wyborczego mogą być:

- dowód z oględzin kart do głosowania,

- dowód z dokumentów (np. protokołów komisji wyborczych)

- dowód z przesłuchania świadków (np. co do naruszenia tajności głosowania, przyjęcia lub udzielenia korzyści majątkowej, przeszkadzaniu w głosowaniu, nadużycia przy obliczaniu głosów)

- dowód z opinii biegłego (np. co do uszkodzenia, przerobienia lub podrobienia protokołów lub innych dokumentów).

Protest Wyborczy należy także własnoręcznie podpisać i złożyć do Sądu Najwyższego, wraz z załącznikami – dowodami – w trzech egzemplarzach (jeden dla Sądu, po jednym dla uczestników postępowania). Wszelkie pisma i postępowanie w sprawach wyborczych są wolne od opłat.

Jak już wspomniałam powyżej, konkretnym zarzutom należałoby poświęcić odrębny akapit. Kodeks wyborczy uwzględnia następujące powody, które pozwalają na wniesienie protestu wyborczego. Jednym z nich jest dopuszczenie się przestępstwa przeciwko wyborom, które mają wpływ na przebieg głosowania, ustalenie wyników głosowania lub wyników wyborów. Przestępstwa te zostały określone w rozdziale XXXI Kodeksu karnego. Są to:

Fałszowanie dokumentów i manipulacje:

- Art. 248 Kodeksu karnego wymienia szereg działań, które podważają integralność procesu wyborczego. Karze do trzech lat pozbawienia wolności podlega każdy, kto np. fałszuje listy wyborcze, wpisując osoby nieuprawnione lub pomijając osoby uprawnione. Surowo traktowane są także próby niszczenia lub podrabiania protokołów, a także manipulacje przy obliczaniu głosów.

Ustawodawca przewidział także odpowiedzialność karną za wykorzystywanie podstępu – np. w celu uzyskania nielegalnej karty do głosowania, bądź wpływania na skład dokumentacji wyborczej.

Przemoc i groźby

• Jeszcze surowiej prawo traktuje działania, które zakłócają przebieg wyborów za pomocą przemocy, gróźb czy oszustwa. Art. 249 KK przewiduje za takie czyny od trzech miesięcy do pięciu lat więzienia. Zakazane jest nie tylko uniemożliwienie głosowania czy obliczania głosów, ale także próby zastraszania kandydatów lub organizatorów spotkań wyborczych.

• Podobne sankcje przewiduje art. 250 KK – tym razem dla osób, które przemocą lub nadużyciem zależności (np. w miejscu pracy) wpływają na sposób głosowania obywateli. Zmuszanie do głosowania, powstrzymywanie od niego lub próby kierowania wyborczym wyborem stanowią poważne przestępstwa, które uderzają w wolność sumienia i prawo do swobodnego wyboru.

Kupowanie głosów – łapownictwo wyborcze

• Problem tzw. korupcji wyborczej również znalazł swoje miejsce w Kodeksie. Artykuł 250a penalizuje zarówno przyjmowanie, jak i oferowanie korzyści majątkowej lub osobistej w zamian za głosowanie w określony sposób. Grozi za to kara do pięciu lat

więzienia. W przypadku mniejszej wagi sprawca może zostać ukarany grzywną lub ograniczeniem wolności. Jeśli sprawca sam zgłosi przestępstwo, sąd może złagodzić karę lub nawet jej nie wymierzyć.

• Naruszenie tajności głosu

• Każdy obywatel ma prawo wyrazić swoją wolę bez obawy, że ktoś się o tym dowie. Art.251 Kk mówi wprost – kto wbrew woli głosującego zapoznaje się z jego wyborem, narusza prawo i może trafić do więzienia na dwa lata, zostać ukarany grzywną lub ograniczeniem wolności.

Drugim powodem, uprawniającym do złożenia protestu wyborczego jest naruszenie przepisów kodeksu dotyczących głosowania, ustalenia wyników głosowania lub wyników wyborów, mającego wpływ na wynik wyborów.

Jeśli już sporządzimy protest wyborczy i nadamy go, chociażby w placówce pocztowej, wyjaśnijmy sobie, co się będzie działo. Zostanie on rozpatrzony przez Sąd Najwyższy, jeśli został wniesiony przez osobę uprawnioną, w terminie i spełnia wymagania formalne. W przeciwnym razie – np. gdy wnosi go osoba nieuprawniona lub sprawa mogła być wcześniej rozpatrzona przez PKW lub sąd – protest zostaje pozostawiony bez biegu.

Jeżeli Sąd Najwyższy uzna zarzuty za zasadne i mogące wpłynąć na wynik wyborów, może wówczas stwierdzić ich nieważność, co skutkuje przeprowadzeniem nowych wyborów. Uchwała dotycząca rozstrzygnięcia o ważności wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej musi zostać podjęta w ciągu 30 dni od dnia podania wyników do publicznej wiadomości przez Państwową Komisję Wyborczą, na posiedzeniu z udziałem Prokuratora Generalnego i Przewodniczącego Państwowej Komisji Wyborczej. W przypadku podjęcia uchwały stwierdzającej nieważność wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, przeprowadzane są nowe wybory. Decyzję w tej sprawie ogłasza Marszałek Sejmu w ciągu pięciu dni od dnia ogłoszenia uchwały Sądu Najwyższego.

Pomimo wskazania przeze mnie najważniejszych elementów protestu wyborczego, przez co możecie napisać go samodzielnie, polecam przed jego wysłaniem wcześniejszą konsultacje z profesjonalistą. Adwokat bądź radca prawny sprawdzi, czy zachowane zostały wymogi formalne oraz zwróci uwagę, co można dodać, by nasze argumenty były silniejsze. Dzięki temu nie ryzykujemy, że nasza sprawa zostanie pozostawiona bez biegu. Jednak decyzję, czy składać protest wyborczy zostawiam wam.

Czas na złożenie protestu wyborczego mija 16 czerwca.