Ochrona wizerunku - prawo prasowe!
Zarówno postępujący rozwój technologii, jak i powszechny dostęp do urządzeń elektronicznych, które mają wbudowany sprzęt audiowizualny sprawiły, że ochrona wizerunku stała się na przestrzeni lat istotnym zagadnieniem. Również szeroko pojęte media społecznościowe nierozerwalnie wiążą się z udostępnianiem treści przedstawiającymi cudzy wizerunek.
W konsekwencji, często dochodzi do niechcianych publikacji. W konsekwencji, coraz bardziej istotną kwestią staje się problematyka związana z powielaniem utrwalonych treści, w tym zdjęć czy filmów, bez naszej zgody. W związku z powyższym, na szczególną uwagę zasługują zagadnienia natury prawnej - kiedy i w jakich okolicznościach można udostępnić wizerunek osoby trzeciej? Odpowiemy sobie dziś na te pytania.
Wizerunek osoby fizycznej nie został zdefiniowany na gruncie polskiego prawa. Przyjmuje się zatem, że należy stosować się do definicji słownikowych oraz tych wypracowanych przez doktrynę i orzecznictwo. Według Słownika Języka Polskiego PWN wizerunek to "czyjaś podobizna na rysunku, obrazie, zdjęciu itp." lub "sposób, w jaki dana osoba lub rzecz jest postrzegana i przedstawiana". Mamy więc do czynienia z dwoma aspektami wizerunku – fizycznym, namacalnym odwzorowaniem wyglądu oraz niematerialnego dobra osobistego.
Odpowiedzi należy szukać w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Zgodnie z art. 81 wyżej wspomnianej, do rozpowszechniania wizerunku konieczna jest zgoda osoby na nim przedstawionej. Należy również pamiętać, że brak sprzeciwu wobec fotografowania czy nagrywania nie jest równoważny z udzieleniem zgody na rozpowszechnianie wizerunku, a może jedynie świadczyć o zgodzie na jego utrwalenie. Należy także pamiętać, że taką zgodę możemy w każdym momencie odwołać, zwłaszcza gdy sposób wykorzystywania wizerunku narusza nasze dobra osobiste.
Nie mniej ważna jest kwestia wyjątków od powyższej reguły. Ustawa o prawach autorskich wyraźnie wskazuje, iż są nimi zapłata za pozowanie, publikacja wizerunku osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych oraz publikacja wizerunku osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz czy publiczna impreza.
Zapłata za pozowanie
Zgodnie z ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych, zapłata za pozowanie niekoniecznie musi oznaczać zgodę na publikację wizerunku. Sytuacje zastrzeżenia przez pozującego konieczności uzyskania dodatkowej zgody na publikację wizerunku nie są wcale rzadkością. Możemy się z nimi spotkać w sytuacji, gdy modelka pozująca do aktu zastrzega, że bez jej zgody fotografia nie może być opublikowana. Chce w ten sposób mieć gwarancję, że jej wizerunek nie trafi do czasopism o charakterze erotycznym lub pornograficznym.
Wizerunek osoby powszechnie znanej
By rozwinąć ten punkt musimy sobie odpowiedzieć co oznacza termin "osoba powszechnie znana". W konsekwencji, za każdym razem fotograf sam musi rozważyć, czy daną osobę uznaje się za powszechnie znaną. Doktryna wskazuje, że za osoby powszechnie znane uznaje się osoby, którym szczególne okoliczności, w jakich się znalazły, przypisały przymiot powszechnej znajomości.
Niekiedy uznaje się, że osobą powszechnie znaną są osoby, które poprzez swoje działania prowokują zainteresowanie społeczne i rozpowszechniają szczegóły ze swojego życia, np. celebryci. W orzecznictwie do osób powszechnie znanych zalicza się również: sportowców, aktorów, dziennikarzy, osoby prowadzące działalność gospodarczą lub społeczną. Tak więc miarą bycia osobą powszechnie znaną jest wzbudzanie zainteresowania społecznego na tyle dużego, by usprawiedliwiało ono wykorzystanie wizerunku.
Zgodnie z ustawą wyżej wskazana osoba musi zostać uwieczniona podczas pełnienia funkcji publicznych. Tu ustawodawca był bardziej szczegółowy. Sprecyzował, że przez funkcje publiczne należy rozumieć w szczególności funkcje polityczne, społeczne czy zawodowe. Trzeba jednak stanowczo zaznaczyć, iż wolność rozpowszechniania wizerunku osób znanych nie oznacza przyzwolenia na naruszanie ich czci czy prywatności. Dlatego przyjmuje się, że wizerunek utrwalony zgodnie z powyższymi zasadami może być następnie rozpowszechniony tylko w celu zrelacjonowania pełnienia funkcji publicznej przez daną osobę.
Przechodzimy teraz do kwestii najbardziej kontrowersyjnej, czyli...
Publikacja wizerunku osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz czy publiczna impreza
Nie jest także wymagana zgoda na rozpowszechnianie wizerunku osób, które stanowią jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz czy impreza publiczna. Odnośnie do tej kwestii problem stanowi ocena czy osoba na fotografii lub filmie jest jego głównym tematem czy jedynie szczegółem tła. Przyjmuje się, że jeśli dana osoba stanowi element dodatkowy przedstawionej całości, jeśli w razie usunięcia jej z fotografii nie zmieniłby się przedmiot i charakter całego obrazu. Wówczas nie wymaga się zgody na publikację wizerunku.
Odmienny pogląd stanowi, że już sam udział w imprezie masowej lub zgromadzeniu oznacza, iż nie potrzebna jest zgoda na publikację naszego wizerunku. Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 4 lipca 2018 (sygn. akt V ACa 484/17) rozwiązał ten problem. Uznał bowiem, że sam fakt udziału w imprezie publicznej lub zgromadzeniu oznacza zgodę na publikację wizerunku w związku z ową imprezą. Zatem sam fakt uczestnictwa w imprezie publicznej jest wystarczający, aby móc opublikować wizerunek uczestnika bez uzyskiwania odrębnej zgody, o ile zdjęcie zostanie później wykorzystane do zilustrowania relacji z tej imprezy.
